vienncyhdt@gmail.com 
1. Cây mào gà có đặc điểm gì?
1.1 Cây hoa mào gà trắng
Cây mào gà trắng, còn được gọi là thanh lương tử, mào gà đuôi nheo, bạch kê quan hoa,… có tên khoa học là Celosia argentea L. (C linearis Sw); thuộc họ dền Amaranthaceae. Cây này có thân thẳng, nhỏ, vỏ bên ngoài nhẵn, phân thành nhiều cành và mọc quanh năm. Chiều cao của cây dao động từ 0,3 đến 2 mét. Lá mọc so le, nguyên, có hình mũi mác nhọn ở đầu. Cây mào gà trắng cho hoa vào mùa xuân đến mùa hè trong năm. Hoa có màu trắng hoặc hơi hồng, mọc ở ngọn hoặc đầu cành và không có cuống. Mỗi bông có thể dài từ 3 đến 7 cm.
Quả của cây mào gà trắng dạng nang, chứa nhiều hạt dẹt sắc đen hoặc nâu đỏ nhỏ. Cây này có thể mọc tự nhiên hoặc được trồng ở khắp mọi nơi để làm cây cảnh hoặc lấy dược liệu.
1.2 Cây hoa mào gà đỏ
Cây hoa mào gà đỏ, còn được gọi là bông mào gà đỏ hoặc kê quan hoa, có tên khoa học là Celosia cristata L. Đây là loài cây sống lâu năm, có thân cứng và nhiều cành nhẵn bóng. Lá của cây dài, nhọn, có cuống và có phiến nguyên hình trứng. Hoa của cây có màu đỏ tươi hoặc đỏ mận, cứng và nhăn nheo giống như mào gà. Quả của cây có hình trứng hoặc hình cầu và bên trong chứa 8-10 hạt màu đen, vỏ ngoài bóng.
1.3 Cách thu hái:
Cả cây mào gà trắng và đỏ đều được sử dụng các bộ phận gồm hạt, cụm hoa và mầm non để sản xuất thuốc. Việc thu hoạch thường được thực hiện vào tháng 9 đến tháng 10 hàng năm khi hạt đã chín. Cụm hoa được cắt và phơi hoặc sấy khô, sau đó đập nhẹ để tách lấy hạt. Mầm non có thể được thu hái vào bất cứ thời điểm nào trong năm.
Các thành phần hóa học khác nhau được tìm thấy trong mào gà trắng và mào gà đỏ. Mào gà trắng chứa chất béo và một số hoạt chất kháng sinh, tiêu viêm, trong khi cây hoa mào gà đỏ có chứa betanin, các chất dinh dưỡng, yếu tố vi lượng, anthocyanin và hạt cũng có chứa chất béo.
2. Cây mào gà có tác dụng gì?
2.1 Tác dụng cây mào gà đỏ
Theo y học cổ truyền, cây hoa mào gà đỏ được xem là vị thuốc với vị ngọt, tính mát và có tác dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết chỉ huyết. Trong đông y, cây mào gà đỏ được sử dụng để chữa trị nhiều chứng bệnh như lỵ trực khuẩn hoặc amip, trĩ xuất huyết, thổ huyết (nôn ra máu), ho ra máu, chảy máu mũi, tiểu buốt và tiểu ra máu, băng lậu (rong huyết, rong kinh, băng huyết), di tinh, cao huyết áp, đái dưỡng chấp, nổi mày đay…
Nghiên cứu của y học hiện đại cũng chỉ ra rằng trong hoa mào gà đỏ chứa nhiều chất dinh dưỡng và hoạt chất như: chất đạm, chất béo, các acid folic, các vitamin B1, B2, B4, B12, C, D, E, K, các loại acid amin như tryptophan, lysine và nhiều nguyên tố vi lượng. Vì vậy, hoa mào gà đỏ được coi là một loại thực phẩm có tính bổ dưỡng cao.
2.2 Tác dụng hoa mào gà trắng
Theo y học cổ truyền, cây hoa mào gà trắng có tính hơi hàn, vị đắng, thuộc kinh Can và có tác dụng thanh can, giải độc, chống viêm, cầm máu, khu phong thanh nhiệt. Cây được sử dụng để điều trị nhiều bệnh như cao huyết áp, ho ra máu, lỵ trực khuẩn, chảy máu mũi, lòi dom chảy máu, tiểu buốt, tiểu rắt, bế kinh…
3. Cây hoa mào gà chữa bệnh gì?
3.1 Hoa mào gà đỏ chữa bệnh gì?
Hoa mào gà đỏ có tác dụng trong điều trị cao huyết áp, chứng chảy máu, dị ứng, lỵ trực khuẩn và trĩ xuất huyết. Dưới đây là một số bài thuốc được sử dụng để điều trị bệnh từ hoa mào gà đỏ:
- Hỗ trợ điều trị cao huyết áp: Sắc hoa mào gà đỏ 3-4 cái và 10 quả hồng táo, uống hàng ngày.
- Điều trị mày đay: Sắc hoa mào gà đỏ và trắng, hoặc dùng cả cây sắc uống và ngâm rửa, nếu nốt sẩn màu đỏ thì sử dụng hoa màu đỏ, nếu nốt sẩn màu trắng thì nên sử dụng hoa màu trắng.
- Trị nôn ra máu: Dùng 20g kê quan hoa sắc uống và ngâm rửa.
- Điều trị bệnh lỵ trực khuẩn hoặc amip: Sắc hoa mào gà đỏ uống, nếu phân có máu thì sử dụng hoa màu đỏ, nếu phân bạch ly thì nên sử dụng hoa màu trắng.
- Trị trĩ chảy máu: Dùng lượng bằng nhau của kê quan hoa và phòng phong, sấy khô, tán bột và làm thành viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi ngày uống 70 viên với nước cơm và uống khi đói.
3.2 Hoa mào gà trắng dùng chữa bệnh gì?
Cây hoa mào gà trắng được sử dụng để điều trị nhiều bệnh như ho ra máu, lỵ trực khuẩn, chảy máu mũi, trĩ chảy máu, tiểu buốt, tiểu rắt, bế kinh, mụn nhọt…
- Để điều trị nôn ra máu, có thể hầm 24g (dùng 12g nếu loại khô) hoa mào gà trắng tươi với phổi lợn, chia nhỏ ăn trong ngày hoặc dùng 30g hoa mào gà trắng sao, 30g tông lư thán, 30g khương hoạt và các vị khác tán thành bột mịn, mỗi lần uống 6g với nước cơm.
- Để điều trị tiểu buốt và tiểu ra máu, có thể đốt tồn tính hoa mào gà trắng và mỗi ngày uống khoảng 15-20g với nước cơm hoặc dùng 15g hoa mào gà trắng sắc uống.
- Để điều trị di tinh, có thể sắc uống 30g hoa mào gà trắng, 15g kim tiền thảo và 15g kim anh tử trong ngày.
- Để điều trị đại tiện ra máu, có thể cháy hoa mào gà trắng sao, tán thành bột và uống mỗi lần 6-9g, mỗi ngày uống 2-3 lần.
- Để điều trị trĩ lở loét, có thể trộn 3g hoa mào gà, 3g ngũ bội tử và một chút băng phiến, tán thành bột, trộn với mật lợn và bôi lên vùng lở loét.
- Để điều trị bế kinh, có thể hầm 24g hoa mào gà trắng với 60g thịt lợn nạc, chia thành vài lần ăn trong ngày.
- Để điều trị khí hư, nếu bạch đới (khí hư màu trắng) thì dùng hoa mào gà trắng, còn nếu xích đới (khí hư có màu đỏ) thì dùng hoa mào gà đỏ, sấy khô tán bột, mỗi ngày uống khoảng 9g vào sáng sớm khi đói hoặc dùng 15g hoa mào gà trắng, 9g bạch truật, 9g bạch linh, 30g bông mã đề tươi, 2 quả trứng gà, sắc uống hàng ngày.
