Cây cỏ bấc đèn là một loại cây thảo thường xanh sống lâu năm, có chiều cao trung bình khoảng từ 0,5m đến 1m. Thân cây có hình dạng tròn cứng và mọc thành cụm dày. Hoa của cây bấc đèn mọc giữa thân, phân nhánh thành hình cầu và bao gồm rất nhiều hoa, có màu xanh nhạt. Quả của cây bấc đèn có nang chứa nhiều hạt nhỏ. Thông thường, cây bấc đèn ra hoa và kết quả trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 7 trong năm.

Trên toàn cầu, có hơn 50 loài cây bấc đèn khác nhau, phân bố rải rác ở các vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và ôn đới ẩm, hầu hết là những loài cây sống nhiều năm. Tại Việt Nam, có 4 loài cây bấc đèn, trong đó loài Juncus effuses L, được sử dụng để bào chế thuốc. Cây cỏ bấc đèn có khả năng phát triển vươn lên theo mức nước bị ngập, do đó chúng phân bố khắp các tỉnh, từ vùng ven biển đến trung du và cả vùng núi.

Thời điểm thu hoạch cây bấc đèn thường diễn ra trong khoảng tháng 9 và tháng 10. Sau khi thu hoạch, cây cỏ bấc đèn sẽ được rạch dọc thân để lấy lõi, sau đó bó thành từng bó và phơi hoặc sấy khô để sử dụng.

2. Tác dụng và liều dùng của cây cỏ bấc đèn

Cây cỏ bấc đèn chứa các hợp chất hóa học như methyl pentosan, araban, phlobaphen và xylan. Trong y học cổ truyền, đăng tâm thảo có vị ngọt, nhạt và tính hơi hàn, có tác dụng lợi tiểu, giải tán nhiệt, thanh lọc phế và thông lâm tiểu trường. Cây cỏ bấc đèn được sử dụng để điều trị nhiều bệnh như mất ngủ, thủy thũng, đau họng (hầu tỳ), nhiệt lâm, trẻ em khó ngủ, mụn nhọt, viêm họng, ho và sốt cao. Ngoài ra, cỏ bấc đèn còn được sử dụng để giảm sốt, chữa tâm luyến, tim đập nhanh, tiểu tiện khó kiểm soát, tiêu phù thũng, vàng da, miệng lở loét.

Tuy nhiên, do tính hàn của cây cỏ bấc đèn, nó không được khuyến cáo sử dụng cho người bị trúng hàn hoặc không kiểm soát được tiểu tiện. Để đảm bảo an toàn khi sử dụng đăng tâm thảo, không nên sử dụng cây cỏ bấc đèn trong thời gian dài. Liều lượng khuyến cáo khi sử dụng đăng tâm thảo ở dạng tán bột hoặc dạng sắc uống là 1g đến 2g/ngày.

3. Những bài thuốc sử dụng dược liệu từ cây cỏ bấc đèn

Dược liệu từ cây cỏ bấc đèn được sử dụng trong một số bài thuốc khác nhau để trị nhiều chứng bệnh khác nhau.

• Bài thuốc trị chứng phù thũng, tiểu tiện ít và ăn ngủ kém: Sử dụng dược liệu bấc đèn để lọc máu, giảm sưng, hạ huyết áp, kích thích tiểu tiện và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Bài thuốc trị miệng khát và tâm phiền: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải nhiệt, giải độc, làm mát gan và thận, cải thiện tâm trạng và giảm miệng khát.
• Bài thuốc trị tiểu gắt và tiểu đỏ: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, làm mát và tăng tuần hoàn máu, giúp giảm viêm và tăng cường chức năng thận.
• Bài thuốc trị chứng lậu gây tiểu ra máu, tiểu đục, tiểu buốt: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, kháng khuẩn, giảm viêm và tăng cường chức năng thận.
• Bài thuốc trị chứng khó ngủ: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, làm mát và thư giãn thần kinh, giúp cải thiện giấc ngủ.
• Bài thuốc trị các chứng rối loạn tiểu tiện: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, kích thích tiểu tiện, giảm viêm và tăng cường chức năng thận.
• Bài thuốc trị chứng phù do tim: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, giảm sưng, tăng tuần hoàn máu và cải thiện chức năng tim.
• Bài thuốc trị trẻ nhỏ bị hô mê và nói sảng do sốt cao: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải nhiệt, giảm sưng và kích thích tiểu tiện.
• Bài thuốc trị chứng thấp nhiệt hạ chú gây nhiệt lâm, huyết lâm: Sử dụng dược liệu bấc đèn để giải độc, giảm nhiệt, kích thích tiểu tiện và tăng tuần hoàn máu.
• Bài thuốc trị chứng cao lâm (tiểu ra dưỡng chất) được làm từ các loại dược liệu như cây bạch truật, cát cánh, đỗ trọng, táo nhân, nhục thung dung, vị thuốc có tác dụng giảm thải, giảm áp lực lên thận, đào thải các chất dư thừa trong cơ thể và tăng khả năng tái hấp thụ của thận.
• Bài thuốc trị người bồn chồn, phát nóng, chân tay vật vã
• Bài thuốc trị bệnh viêm amidan và viêm họng mãn tính
• Bài thuốc trị thấp nhiệt bàng quang
• Bài thuốc trị tiêu chảy
• Bài thuốc trị trẻ em bị hay khóc về đêm, cảm sốt do viêm họng, viêm amidan, viêm phế quản, viêm thanh quản
• Bài thuốc trị viêm màng tiếp hợp cấp
• Bài thuốc trị mắt đỏ sưng đau do phong nhiệt ứ tại kinh can
• Bài thuốc trị tiểu không thông, tiểu bí, nhiệt ở thượng tiêu
• Bài thuốc trị chứng lạnh bụng, chướng hơi, mệt mỏi do nhiễm nấm đường ruột mãn tính.

Các bài thuốc từ cỏ bấc đèn có độ an toàn cao nên có thể áp dụng cho cả trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, việc sử dụng bài thuốc từ dược liệu tự nhiên cũng cần phải tuân thủ các quy định an toàn và hướng dẫn sử dụng của các chuyên gia y tế để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.