Không tinh trùng là tình trạng không có tinh trùng trong mẫu tinh dịch khi xuất tinh, xảy ra trong khoảng 10 – 20% các trường hợp nam giới có tinh dịch đồ bất thường và 5% người chồng của các cặp vợ chồng hiếm muộn. Trên lâm sàng, không tinh trùng thường được chia thành 2 nhóm: không tinh trùng do bế tắc ( ) và không do bế tắc (nonobstructive azoospermia).

Các trường hợp không tinh trùng do suy hạ đồi – tuyến yên và rối loạn xuất tinh hiếm gặp chỉ chiếm tỉ lệ 2% trường hợp không tinh trùng.

Các yếu tố liên quan đến không tinh trùng được ghi nhận bao gồm: rượu, thuốc lá, một số thuốc có tác dụng phụ làm tăng prolactin máu và điều kiện làm việc trong môi trường nóng, hay tiếp xúc với hóa chất độc hại.

Không tinh trùng ở nam giới có tác động sâu sắc đến tâm lý không những của bản thân họ mà còn cả người phối ngẫu của họ nữa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh sản của những cặp vợ chồng.

BV. Từ Dũ nơi điều trị hiếm muộn, hàng năm, tiếp nhận khoảng hơn 29 ngàn cặp vợ chồng đến khám hiếm muộn và hơn 30 ngàn nam giới đến xét nghiệm tinh trùng và điều trị khoảng hơn 12 ngàn nam giới có vấn đề về tinh trùng, trong đó có cả không tinh trùng.

Các yếu tố liên quan đến tình trạng không tinh trùng

Tiếp xúc hóa chất

Hệ thống sinh sản ở nam giới rất nhạy cảm với những tác nhân hóa học, vật lý trong môi trường nông nghiệp và công nghiệp. Thật ra nghề nghiệp có nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản đã được biết đến hơn 50 năm trước khi người ta phát hiện các công nhân sản xuất thuốc trừ sâu và nông dân sử dụng thuốc trừ sâu đã bị suy giảm khả năng sinh tinh dẫn đến vô sinh.

Tại BV. Từ Dũ, các bác sĩ cũng nhận thấy rằng điều kiện làm việc trong môi trường tiếp xúc với hóa chất làm tăng nguy cơ không tinh trùng lên gấp gần 4 lần.

Không tinh trùng ở nam giới có tác động sâu sắc đến tâm lý không những của bản thân họ mà còn cả người phối ngẫu của họ nữa. Ảnh minh họa

Tiền căn chấn thương bẹn bìu

Trên thế giới chưa có nghiên cứu nào ghi nhận tiền căn chấn thương bẹn bìu ảnh hưởng đến tình trạng không tinh trùng.

Ghi nhận tại BV. Từ Dũ, tiền căn chấn thương bẹn bìu làm tăng nguy cơ không tinh trùng rất cao, gấp 9 lần.

Tiền căn quai bị sau dậy thì

Sau tuổi dậy thì, viêm tinh hoàn gặp ở 20 – 30% trường hợp quai bị, trong số này có 50% bị teo tinh hoàn. Đa số các trường hợp quai bị kèm viêm tinh hoàn 2 bên đều dẫn đến thiểu tinh nặng hoặc vô tinh, gây vô sinh vĩnh viễn.

Khi phân tích yếu tố nguy cơ, các chuyên gia nhận thấy tiền căn quai bị sau dậy thì có kèm viêm cả 2 tinh hoàn làm tăng nguy cơ không tinh trùng lên gấp 8 lần.

Tinh hoàn ẩn

Tần suất tinh hoàn ẩn ở người lớn khoảng 0,3 – 0,4%, tuy nhiên, tỉ lệ này lên đến 6% ở nam giới vô sinh. Tinh hoàn ẩn dù ở 1 bên hay 2 bên đều làm giảm sinh tinh rõ rệt và tăng nguy cơ ung thư tinh hoàn.

Quan điểm hiện nay là thăm khám nhằm phát hiện tinh hoàn ẩn ở bé trai nên thực hiện sớm, trước 6 tuổi. Tuy nhiên, không nên phẫu thuật cho bé trước 1 tuổi vì có khoảng 3 – 4% trường hợp tinh hoàn sẽ tiếp tục di chuyển xuống bìu từ sau sinh đến khi bé được 1 tuổi.

Theo nghiên cứu, các chuyên gia đã xem xét đến 2 khía cạnh: tiền căn mổ tinh hoàn ẩn và khám lâm sàng phát hiện tinh hoàn ẩn. Tiền căn có mổ tinh hoàn ẩn và thời điểm mổ không liên quan đến tình trạng không tinh trùng nhưng còn tinh hoàn ẩn đến thời điểm khám lâm sàng làm tăng nguy cơ không tinh trùng lên gấp 5 lần.

Tinh hoàn teo

Tinh hoàn teo là một trong những nguyên nhân vô sinh nam không tinh trùng. Khi so sánh các đặc điểm lâm sàng, nội tiết sinh dục và tinh dịch đồ giữa các bệnh nhân hiếm muộn có và không có teo tinh hoàn, khả năng sinh sản của các bệnh nhân teo tinh hoàn có tiên lượng xấu hơn rõ rệt so với các bệnh nhân hiếm muộn không teo tinh hoàn.

Ở người châu Á và châu Âu, thể tích tinh hoàn bình thường từ 12 – 20ml, còn ở Việt Nam là trên 12ml. Theo nhiều nhà nam học, thể tích tinh hoàn dưới 8ml chẩn đoán là teo tinh hoàn và teo tinh hoàn được phân loại theo 2 mức độ teo vừa (thể tích tinh hoàn 4 – 8ml) và teo nặng (≤ 3ml).