1.1. Đặc điểm sinh thái của quả ô môi

Cây ô môi thuộc họ Đậu, với thân gỗ cao khoảng 10 – 20 mét và vỏ nhẵn màu nâu đen. Các cành non của cây thường mọc ngang thẳng và được bao quanh bởi một lớp lông mịn màu rỉ sắt. Lá ô môi là lá kép dạng lông chim, thường có 8 đến 20 đôi lá phụ, có kích thước dài khoảng 7 đến 12 cm và rộng từ 4 đến 8 cm. Lá có hình dạng thon dài, hai đầu lá tròn và bề mặt phía trên được phủ nhiều lông mịn, màu xanh sáng bóng và gân lá rõ ràng.

Hoa của cây ô môi có màu hồng tươi và thường mọc ở nách lá đã rụng. Hoa mọc thành chùm với nhiều cụm hóa lớn, buông thõng xuống, và có độ dài khoảng 20 đến 40 cm. Thời điểm hoa thường nở từ tháng 2 đến tháng 3 hàng năm.

Quả ô môi là một loại quả phổ biến ở các vùng đất nhiệt đới và cận nhiệt đới. Quả ô môi có đặc điểm sinh thái khá đa dạng và phù hợp với nhiều loại đất khác nhau.

Ở các vùng nhiệt đới, quả ô môi thường mọc trong rừng ngập mặn hoặc rừng thứ sinh, với mật độ cây phân bố khá cao. Ngoài ra, quả ô môi cũng thích hợp với các loại đất xác định, như đất sét đỏ, đất phù sa và đất đá vôi. Quả ô môi cũng có khả năng chịu hạn tốt và có thể sinh trưởng tốt trong những điều kiện khắc nghiệt, như khô hạn và thiếu nước.

1.2. Bộ phận dùng làm dược liệu

Chúng ta có thể sử dụng lá, vỏ thân và hạt của quả ô môi như một nguồn dược liệu.

1.3. Phân bố của cây ô môi

Cây ô môi nguồn gốc từ các nước phía Nam của châu Mỹ và thường được trồng nhằm mục đích cảnh quan và tạo bóng mát. Tại Việt Nam, cây ô môi thường mọc tự nhiên và được trồng ở nhiều tỉnh thuộc khu vực Nam Bộ để sử dụng làm dược liệu và tạo bóng mát. Ngoài ra, cây ô môi cũng được tìm thấy ở miền Bắc.

1.4. Thời gian thu hoạch và sơ chế

• Quả ô môi thường thu hoạch vào mùa thu khi chúng chín đều. Vỏ thân và lá có thể được thu hái quanh năm. Sau khi thu hái quả ô môi, bạn có thể bỏ phần vỏ và hạt, lấy cơm để ngâm rượu và sử dụng dần.
• Rượu ô môi có tác dụng bồi bổ sức khỏe, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cảm giác ngon miệng hơn và có thể kiện gân cốt.

Quả ô môi cũng có thể được sử dụng để nấu thành cao mềm, giúp kích thích tiêu hóa và nhuận tràng. Nước từ lá và vỏ thân ô môi thường được dùng tươi, thu hái khi cần thiết và giã nát, chắt lấy phần nước cốt để điều trị các bệnh da liễu.

1.5. Cách bảo quản dược liệu

• Quả ô môi tươi sau khi thu hoạch cần được bảo quản ở nơi khô thoáng để tránh độ ẩm cao. Quả có thể bảo quản được đến vài năm mà không hư hỏng.
• Cần đậy kín nắp bình khi ngâm rượu quả ô môi để tránh côn trùng và không khí làm hỏng rượu. Bình rượu nên được đặt ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp và nơi ẩm ướt.

2. Quả ô môi dùng để làm gì?

2.1. Thành phần hóa học của quả ô môi:

Các tài liệu cho biết rằng, quả ô môi có chứa các thành phần hóa học đa dạng và phong phú bao gồm:

• Cơm quả có chứa đường glucose, fructose, tannin, saponin, chất nhầy, canxi oxalat, anthraglycosid, chất nhựa, sáp và tinh dầu.
• Hạt chứa chất béo.
• Lá có chứa Anthraglucosid và flavonoid.
• Vỏ cây có chứa tannin.

2.2. Tác dụng của quả ô môi theo y học hiện đại

Các lợi ích của quả ô môi bao gồm:

• Hỗ trợ hệ thống tiêu hóa: Kích thích tiêu hóa, tăng cảm giác thèm ăn, giảm chướng bụng, đầy hơi và khó tiêu, buồn nôn…
• Giảm đau: Hỗ trợ giảm đau hiệu quả cho các bệnh lý về xương khớp.
• Nhuận tràng: Hỗ trợ giải quyết táo bón và thông tiện.
• Sử dụng ngoài da: Có tác dụng sát trùng và trị các vết thương nguyên nhân do rắn, rết cắn.

 

2.3. Tác dụng của quả ô môi theo y học cổ truyền:

Tính vị của quả ô môi là ngọt, hơi đắng và có mùi hăng hắc. Quả có tác dụng giảm đau, kích thích tiêu hóa, nhuận tràng, thông tiện và nhanh lành vết thương. Nó được sử dụng để chữa trị các vấn đề liên quan đến tiêu hóa, ăn không ngon, buồn nôn, táo bón, và đau nhức về xương khớp.

3. Cách sử dụng của quả ô môi

Có thể sử dụng quả ô môi dưới nhiều hình thức và liều lượng khác nhau tùy vào mục đích sử dụng. Quả này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, sử dụng bên ngoài hoặc ăn sống/phơi khô/ngâm rượu uống.

Dưới đây là thông tin về liều lượng sử dụng:

• Điều trị táo bón, nhuận tràng: Quả 4-6g, tối đa 20g.
• Bồi bổ sức khỏe: Rượu 2 chén nhỏ x 2 lần/ngày, uống trước bữa ăn. Liều vỏ thân và lá là 15-20g/ngày.
• Sử dụng bên ngoài không cần liều lượng cụ thể.

Tuy nhiên, cần chú ý đến các kiêng kỵ sau đây:

• Không nên sử dụng loại dược liệu này nếu có cơ địa mẫn cảm hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần nào của nó.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú không nên sử dụng loại dược liệu này.
• Người mắc các bệnh liên quan đến gan nên sử dụng loại dược liệu này một cách thận trọng.

 

4. Các bài thuốc từ quả ô môi

4.4. Bài thuốc hỗ trợ hệ thống tiêu hóa:

Ta có thể dùng khoảng 3-4 quả ô môi, tách lấy phần cơm thịt ngâm với 1 lít rượu có độ cồn trên 40 độ trong khoảng 30 ngày. Liều lượng khuyến cáo là uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 30 ml. Nếu uống rượu thuốc liên tục trong vòng một tuần, người dùng sẽ cảm thấy tăng cảm giác ngon miệng và hiệu quả kích thích tiêu hóa.

4.5. Điều trị viêm da, hắc lào, lở ngứa hay lang ben da

Có thể xát lá Ô môi giã nát lên vùng da bị bệnh sau khi đã rửa sạch. Ngoài ra, có thể ngâm lá Ô môi giã nát với rượu 40 độ theo tỷ lệ 1:1, dùng bôi vài lần mỗi ngày để làm giảm triệu chứng bệnh.

5. Thận trọng khi sử dụng quả ô môi trong điều trị bệnh