vienncyhdt@gmail.com 
1. Giới thiệu chung về cây nọc sởi
Cây nọc sởi, còn được biết đến với các tên gọi như cây cỏ ban, cây cỏ vỏ lúa, điền nhĩ thảo hoặc điền hoàng cơ, có chức năng chính là giải độc rất hiệu quả trong điều trị bệnh sởi, được gọi là “làm hết cái nọc” của bệnh. Tên khoa học của cây nọc sởi là Hypericum japonicum Thunb, thuộc họ Ban – Hypericaceae, họ này là Hypericaceae.
Cây nọc sởi là một loài cây sống lâu năm, có thể trồng và phân bố ở nhiều nơi trên thế giới. Nó được sử dụng trong y học truyền thống của nhiều nước, bao gồm cả Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc để giải độc cơ thể, hỗ trợ hệ tiêu hóa và làm dịu các triệu chứng đau đầu và mệt mỏi.
1.1. Mô tả cây nọc sởi
Cây nọc sởi là một loại cỏ nhỏ, thường có thân nhỏ mang nhiều cành. Chiều cao của cây có thể dao động từ khoảng 10 đến 20cm, tùy thuộc vào điều kiện sống và môi trường sinh thái. Thân của cây có dạng nhẵn, khá mảnh mai và mềm mại.
Lá cây mọc đối, có hình dạng bầu dục, không có cuống. Trên phiến lá có những điểm chấm nhỏ, khi được soi lên sáng sẽ càng rõ nét hơn. Kích thước của phiến lá khá nhỏ, thường dao động từ 7 đến 10mm chiều dài và 3 đến 5mm chiều rộng.
Hoa của cây nọc sởi cũng khá nhỏ, mọc đơn độc ở kẽ lá và có màu vàng đậm. Cuống hoa dài từ 4 đến 5mm. Lá bắc và lá đài của hoa thường có hình dạng nhẵn, khác biệt so với loài Hypericum nepalense.
Quả của cây có hình dạng trứng, với chiều dài khoảng 4mm. Hạt của cây có hình dạng trụ, thon dài và có vạch dọc, với chiều dài khoảng 1mm. Tuy là loài cỏ nhỏ, nhưng cây nọc sởi có tính kháng khuẩn và được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị một số bệnh lý như viêm họng, viêm tai giữa và cả các vấn đề về tâm lý.
1.2. Phân bố, thu hái và chế biến cây nọc sởi
Cây nọc sởi là một loại cây phổ biến ở Việt Nam và được tìm thấy ở khắp mọi nơi, bao gồm cả ruộng mạ, ruộng bỏ hoang và đất hơi ẩm. Cây thường xuất hiện vào mùa xuân và bắt đầu nở hoa vào mùa hè, sau đó vào mùa thu đông lại lụi hoàn toàn. Tuy nhiên, cây cũng có thể được trồng như một loại cây trang trí vì những bông hoa màu vàng rực rỡ của nó.
Cây nọc sởi cũng được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới, chủ yếu là ở vùng Quảng Tây, Trung Quốc và các khu vực nhiệt đới và á nhiệt đới khác. Loại cây này cũng được sử dụng như một nguyên liệu trong các loại thuốc.
Toàn bộ cây nọc sởi có thể được sử dụng làm dược liệu, bao gồm cả thân cây, lá và hoa. Chúng thường được sử dụng tươi hoặc được phơi hoặc sấy khô trước khi sử dụng.
1.3. Thành phần hóa học
Toàn thân của cây cỏ nọc sởi chứa nhiều hợp chất sinh học, bao gồm sarotranol, isojacareubin, hyperforin, hypericin, flavonoid và quercetin. Hợp chất này có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, giảm đau và có tác dụng chống trầm cảm.
2. Tác dụng của cây nọc sởi
Theo y học cổ truyền, cây nọc sởi có vị đắng, ngọt, tính mát hoặc bình, quy vào kinh tâm, can, thận và có tác dụng thanh lợi thấp nhiệt, tán ứ tiêu thũng, giảm đau, lợi tiểu. Cây nọc sởi được sử dụng rộng rãi trong y học dân gian để điều trị nhiều bệnh như sởi ở trẻ em, viêm gan vàng da, viêm amidan, cam tích ở trẻ em. Theo kinh nghiệm dân gian, cây này có tác dụng thanh thấp nhiệt, tiêu thũng trướng, khứ tích tiêu thực, được sử dụng để chữa cam tích, thấp nhiệt hoàng đản, rắn cắn và sưng đau. Thảo dược này có thể thu hái toàn cây, rửa sạch và sử dụng tươi hoặc phơi khô để dùng dần. Ở Malaysia, cây nọc sởi được dùng để giã nát với gừng và đắp lên ngoài vết thương, trong khi ở Trung Quốc, nó được sử dụng để điều trị bệnh viêm gan cấp tính và viêm ruột thừa.
3. Các bài thuốc từ cây nọc sởi
- Giải độc sởi: Nếu bạn bị sởi, hãy dùng 50g nọc sởi tươi hoặc 20g sấy khô, sắc lấy nước, thêm chút đường quấy đều, uống ngày 2 đến 3 lần, trước khi ăn. Bạn cũng có thể phối hợp với 4 đến 6g kim ngân hoa cùng sắc và uống. Nếu bạn bị sốt, bạn có thể phối hợp nọc sởi với diếp cá hoặc nhọ nồi đồng lượng. Nếu kèm theo ho, hãy phối hợp nọc sởi với 6g cây cóc mẳn hoặc 6g bách bộ cùng sắc uống.
- Điều trị viêm thận cấp tính: Sử dụng 50g nọc sởi và 12g táo thuốc sắc uống 3 lần trong ngày.
- Điều trị mụn nhọt sưng đau, lở loét: Dùng nọc sởi nấu thành cao và bôi lên những vùng da bị bệnh.
- Điều trị viêm gan cấp tính: Dùng nọc sởi 40g sắc uống trong ngày, có hoặc không kèm theo vàng da.
- Điều trị lên sởi ở trẻ em: Dùng cây nọc sởi tươi 1 nắm, sắc nước uống hằng ngày để giải độc. Bạn cũng có thể phối hợp với kim ngân hoa hay lá Diếp cá mỗi vị 1 nắm cùng sắc lấy nước uống.
- Điều trị ỉa chảy, nôn mửa, kiết lỵ: Dùng cây nọc sởi 20g, sắc nước uống.
- Điều trị viêm niêm mạc miệng: Dùng cây nọc sởi tươi 70g, giã nát ép lấy nước, tẩm vào vải gạc rồi lau rửa miệng ngày 1 đến 2 lần. Người lớn có thể ngậm.
- Điều trị ngã có tổn thương: Sử dụng cây nọc sởi 30g, sắc nước bỏ bã, thêm 50ml rượu nấu sôi chia
Trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào liên quan đến cây nọc sởi, cần phân biệt rõ giữa cây nọc sởi và cây lưỡi rắn (hay còn gọi là cây xương cá), để tránh những tác động không mong muốn đến sức khỏe. Mặc dù có nhiều công dụng hỗ trợ trong việc điều trị bệnh, tuy nhiên tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn trước khi sử dụng.
